توصیف وضعیت موجود و بیان مسئله:
انشا واژه ای که همواره فکر مرا به خود مشغول می کرد. آن وقت ها که هنوز دانش آموز دوره ی ابتدایی بودم، نمی توانستم انشای خوبی بنویسم. تمام هم و غمم در ساعت انشا این بود که چه بنویسم تا هم معلم از آن راضی باشد و هم نزد بچه ها شرمنده نشوم. روزی از دبیر پرسیدم: انشا چیست و چه طور نوشته می شود؟ دبیر جواب داد: انشا ،انشائه دیگه! آنچه می نویسی. بعد هم گفت: خوب بنویس ،قلم خوردگی نباشه ،نقطه را بگذار، حاشیه را رعایت کن و … پاسخ او مرا قانع نکرد. دلم می خواست راه و روش نوشتن انشا را خوب یاد بگیرم تا حاصل فکر و زحمتم را در کلاس بخوانم ،نه این که مثل اکثر بچه ها والدینم زحمت نوشتن انشا را برایم بکشند و هنگام قرائت آن در کلاس از عهده ی تلفظ کلمات سخت عاجز بمانم و معلم باز هم بگوید: بهتر است زنگ انشا پدرتان را هم بیاورید. بنابراین از دیگران سؤال کردم اما راهنمایی های آنها نیز مرا به نتیجه نرساند. تا این که بعد از ده سال داستان نویسی فهمیدم که انشا چیست و چه طور نوشته می شود. بعد خیالم راحت شد. و اما زمانی که به عنوان معلم انشا در کلاس سوم راهنمایی مدرسه ی عاشورا حضور یافتم، پی بردم دانش آموزان هنوز با مشکلات و دغدغه های زیادی روبرو هستند. هر جلسه چند نفر پیدا می شدند که انشا ننوشته بودند، بعضی هم از کتابی کپی کرده بودند، انشای برخی دیگر نیز از نوشته های دانش آموزان دوره ی ابتدایی هم ضعیف تر بود. اغلب آنها با اصول و فنون انشانویسی آشنا نبوده و حتی قادر نبودند یک صحنه یا منظره را توصیف کنند. هیچ یک از دانش آموزان کلاس فوق با مراحل شکل گیری انشا آشنا نبوده و بدون داشتن طرح و رعایت اصول انشا نویسی شروع به نوشتن می کنند و ناگفته معلوم است که بعد از نوشتن مقدمه های همیشگی که آنرا حفظ نموده اند از ادامه ی راه عاجز هستند.
گردآوری اطلاعات (شواهد 1):
این وضعیت برای من و دانش آموزان خوشایند نبود . تصمیم گرفتم با استفاده از تجاربی که در زمینه ی نویسندگی داشتم ،تغییر و تحولی درکلاس انشا ایجاد نمایم و باعث بهبود و تقویت انشا نویسی دانش آموزان شوم . به همین خاطر در یکی از جلسات انشا که باز هم تعدای از دانش آموزان تکلیف انشای خود را آماده نکرده بودند و انشای بعضی را والدینشان نوشته بودند ،تصمیم گرفتم تا به آنها فن انشانویسی را بیاموزم. لحظه ای به چهره ی تک تک آنها نگاه کردم و گفتم: بچه ها دوست دارید انشانویسی را خوب یاد بگیرید تا حاصل فکر و زحمت خودتان را بنویسید؟ با اشتیاق جواب مثبت دادند. چند دقیقه ای به سکوت گذشت سپس گفتم: ابتدا می خواهم نظرتان را در مورد عدم توانایی دانش آموزان در نوشتن انشا بیان کنید به همین منظور به صورت خصوصی و با علاقه و صرف وقت کافی از تک تک دانش آموزان سؤال کردم. بعضی با اشتیاق جواب دادند . برخی به فکر فرو رفتند و چند نفر هم با بی علاقگی جواب های متناقص دادند که خلاصه ی پاسخ های آنها به شرح زیر است:
معلم ها روش انشا نویسی را به ما آموزش نداده اند.
عدم توجه مسؤولین اعم از دبیر ،مدیر و مسؤولین رده بالا به درس انشا
نبودن کتاب مناسب که راهنمای ما در نوشتن انشا باشد
شرایط آسان قبولی در درس انشا
استفاده از دبیران ناآشنا و غیر متخصص
اغلب دبیران روش درست انشانویسی را نمی دانند
با این که احساس می کردم پاسخ آنها صحیح است ولی برای اطمینان کافی و جمع آوری اطلاعات گسترده تصمیم گرفتم تا از نظرات صاحب نظران و منابع موثق نیز برای یافتن راه حل مناسب استفاده کنم.
گردآوری اطلاعات (شواهد 1):
برای این که اطلاعات جامع تری در مورد عدم توانایی دانش آموزان در زمینه ی انشا نویسی کسب نمایم ، تصمیم گرفتم تا موضوع را با همکاران و دوستان نویسنده هم در میان بگذارم به همین خاطر به محل کار و منزل آنها مراجعه و در خصوص عدم توانایی دانش آموزان در نوشتن انشا با آنها به بحث و تبادل نظر پرداخته نظریات سودمند و سازنده ای آنها را یادداشت کردم . پرسش نامه ای تنظیم نموده و بین همکاران توزیع کردم با جمع آوری پاسخ آنها به تدریج اطلاعات جامع و گسترده ای در خصوص معضلات انشانویسی در مدارس کسب کردم که راه را برای انتخاب راه حل مناسب فراهم نمود .بعد از بحث و شور با همکاران ، صاحب نظران فن و مطالعه کتب متعدد ،اطلاعات حاصل مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت .نقایص و ضعف های تدریس انشا مشخص و راه کارهایی برای بهبود و تقویت انشانویسی دانش آموزان پیدا کردم.
خلاصه یافته های حاصل از تجزیه و تحلیل اطلاعات به شرح زیر است:
مسلط نبودن خود معلم به نوشتن انشا
عدم آموزش صحیح انشانویسی به دانش آموزان
عدم توجه جدی مسؤولین به این درس
استفاده از دبیران غیرمتخصص
عدم آموزش انواع گونه های ادبی
عدم آگاهی معلمان از مراحل شکل گیری انشا
کمبود وقت برای تدریس
عدم وجود کتاب مناسب و مستقل
عدم وجود معیارهای مناسب برای ارزشیابی
انتخاب راه حل موقتی:
بعد از تجزیه و تحلیل اطلاعات و بحث و شور با صاحب نظران براساس شواهد موجود و جمع آوری اطلاعات گسترده از منابع مختلف راه کارهای زیادی برای آموزش و تقویت انشانویسی دانش آموزان ارائه شد .تصمیم گرفتم از میان این راه ها آموزش خاطره نویسی را انتخاب و اگر نتایج خوبی داشت ادامه دهم .برای شروع کار در اولین جلسه یکی از خاطرات خود را خواندم . دانش آموزان مشتاقانه گوش کردند در پایان مرا تشویق کردند انگار سال ها بودکه در انتظار چنین لحظه ای بودند تا دبیری بیاید و نوشته ی خود را بخواند تا در عمل با یکی از آفرینش های ادبی آشنا شوند سپس یکی از دانش آموزان خاطره خود را قرائت نمود و دانش آموزان دیگر نوشته ی او را نقد و بررسی کردند و من در پایان نظرات آنها را جمع آوری کرده و نقایص موجود را رفع کردم .چند جلسه بعد ،فراخوان مسابقه خاطره نویسی را در تابلو اعلانات مدرسه نصب کردم و جوایز را هم تعیین کردم. همه دوست داشتند در مسابقه شرکت کنند . مدیر مدرسه و همکاران رضایت خود را اعلام کردند و طی مراسمی به برگزیدگان مسابقه جوایزی اهدا شد به تدریج دانش آموزان در نوشتن مهارت پیدا کردند و دیگر اظهار ناتوانی نمی کردند و روح امید و نشاط در کلاس انشا پدید آمد. با این که از نوشته های دانش آموزان و رضایت مدیر و همکاران معلوم بود که تغییر و تحولی در آموزش انشا پدید آمده است ولی برای این که مشخص شود راه کار اجرا شده تا چه حد در آموزش مؤثر بوده است، تصمیم گرفتم درباره ی عملکرد خود اطلاعات عینی تری جمع آوری کنم به همین منظور ضمن هماهنگی با مدیر راه هایی را برای اطلاع از نتایج کار پیش بینی کردیم
نظرخواهی کتبی از دانش آموزان و اولیا
مقایسه نمرات دانش آموزان در انشا
مقایسه نوشته های دانش آموزان قبل و بعد از آموزش
مقایسه نوشته های دانش آموزان کلاس فوق با کلاس های دیگر
شواهد جمع آوری شده ، نوشته های دانش آموزان ، نمرات آنها و رضایت اولیا و همکاران و مدیر نشان داد که راه پیشنهادی مؤثر و مفید بوده است .
تجدید نظر در روش انجام شده :
با جمع آوری اطلاعات گسترده در مورد نتایج کار و با توجه به انتقادات و پیشنهادهای سازنده ی همکاران تلاش کردیم تا بعضی از ضعف های موجود در این روش را از بین ببریم . از گروه های آموزشی شهرستان ،استان و وزارت متبوع خواستیم تا درباره ی کار ما اظهار نظر نمایند. اغلب آنها از روش به کار گرفته شده اظهار رضایت کردند.
نتایج :
با اجرای این روش دانش آموزان و همکاران با اصول انشا نویسی و مراحل شکل گیری آن آشنا شدند ووالدین دانش آموزان از پیشرفت کیفی فرزندان خود در درس انشا با ارسال نامه اظهار رضایت نمودند. با قرائت نوشته ی معلم و آثار نویسندگان بزرگ به رونق کلاس انشا افزوده شد دانش آموزان با فواید انشانویسی آشنا شدند.
